Ο γάμος δεν αποτελεί μόνο μια συναισθηματική ένωση δύο ατόμων, αλλά και μια νομική και οικονομική σύμπραξη με σημαντικές επιπτώσεις στην περιουσία, τον πλούτο και την κληρονομιά. Στην Κύπρο, το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει αυτά τα θέματα είναι πολύπλοκο, συνδυάζοντας νομοθετικές διατάξεις με νομολογία. Πολλά άτομα που σκέφτονται τον γάμο, είτε είναι Κύπριοι υπήκοοι είτε αλλοδαποί κάτοικοι, αναρωτιούνται πώς ο γάμος επηρεάζει την παρούσα και μελλοντική περιουσία τους. Το παρόν άρθρο παρέχει μια συνοπτική ανάλυση του τρόπου με τον οποίο το κυπριακό δίκαιο ρυθμίζει την ιδιοκτησία περιουσιακών στοιχείων πριν και κατά τη διάρκεια του γάμου, τη διανομή της περιουσίας σε περίπτωση διαζυγίου και τις κληρονομικές συνέπειες σε περίπτωση θανάτου.

Ιδιοκτησία Περιουσίας και Γάμος στην Κύπρο

Προγαμιαία περιουσία: Τι συμβαίνει όταν πείτε «Ναι»;

Σύμφωνα με το κυπριακό δίκαιο, ο γάμος δεν μεταβάλλει αυτομάτως την ιδιοκτησία της προγαμιαίας περιουσίας. Το άρθρο 13 του Περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων Νόμου του 1991 (Ν. 232/1991) ορίζει ότι η περιουσία που αποκτήθηκε πριν τον γάμο παραμένει αποκλειστική ιδιοκτησία του συζύγου που την κατείχε. Επομένως, αν κάποιος εισέλθει στον γάμο έχοντας στην ιδιοκτησία του ένα ακίνητο, μια επιχείρηση ή άλλα περιουσιακά στοιχεία, αυτά παραμένουν δικά του, εκτός εάν μεταβιβάσει ρητά την κυριότητα ή τα συγχωνεύσει με κοινή περιουσία του ζεύγους.

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου έχει επανειλημμένα επιβεβαιώσει ότι η ιδιοκτησία της προγαμιαίας περιουσίας δεν μεταφέρεται αυτομάτως στον άλλο σύζυγο, ακόμα και αν αυτός συνέβαλε οικονομικά κατά τη διάρκεια του γάμου. Ωστόσο, περιπλοκές μπορεί να προκύψουν εάν ένας σύζυγος ισχυριστεί ότι συνέβαλε ουσιωδώς στην αύξηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων κατά τη διάρκεια του γάμου.

Συζυγική περιουσία, τι καθίσταται κοινό;

Μετά τον γάμο, τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτώνται από κάθε σύζυγο δεν θεωρούνται αυτομάτως κοινά. Η Κύπρος ακολουθεί το καθεστώς της χωριστής ιδιοκτησίας, όπου κάθε σύζυγος διατηρεί την κυριότητα των περιουσιακών στοιχείων που αποκτά στο όνομά του. Ωστόσο, ο νόμος επιτρέπει αξιώσεις οικονομικής συνεισφοράς, οι οποίες μπορεί να δώσουν σε έναν σύζυγο δικαίωμα σε μέρος της αξίας της περιουσίας που αποκτήθηκε από τον άλλο σύζυγο.
Το άρθρο 14 του Ν. 232/1991 προβλέπει ότι σε περίπτωση διαζυγίου, ένας σύζυγος μπορεί να διεκδικήσει μέρος της περιουσίας που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου, εφόσον αποδείξει οικονομική ή άλλη συνεισφορά. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου έχει εφαρμόσει τον γενικό κανόνα ότι ο μη ιδιοκτήτης σύζυγος μπορεί να διεκδικήσει έως και 50% της αύξησης της αξίας της περιουσίας του άλλου συζύγου, εάν αποδείξει ενεργή συνεισφορά.

Βασικά σημεία αυτού του Ν. 232/1991 περιλαμβάνουν:

1. Άμεση συνεισφορά:

Εάν ένας σύζυγος συμβάλλει οικονομικά στην απόκτηση περιουσίας που είναι εγγεγραμμένη στο όνομα του άλλου συζύγου, τότε έχει νόμιμη αξίωση επί αυτής.

2. Έμμεση συνεισφορά:

Συνεισφορές όπως η φροντίδα του νοικοκυριού, η ανατροφή των παιδιών ή η διαχείριση οικογενειακών υποθέσεων θεωρούνται επίσης ότι δημιουργούν έννομο συμφέρον.

3. Βάρος απόδειξης:

Ο σύζυγος που υποβάλλει αξίωση πρέπει να αποδείξει τη συνεισφορά του και την επίδρασή της στην αξία του περιουσιακού στοιχείου.

Κοινοί τραπεζικοί λογαριασμοί και επιχειρηματική ιδιοκτησία

Τα χρήματα που κατατίθενται σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό τεκμαίρεται ότι ανήκουν εξίσου και στους δύο συζύγους, εκτός εάν αποδειχθεί το αντίθετο. Εάν μια επιχείρηση ανήκει αποκλειστικά σε έναν σύζυγο, ο άλλος δεν αποκτά αυτομάτως δικαιώματα ιδιοκτησίας, αλλά μπορεί να έχει αξίωση για αποζημίωση εάν έχει συμβάλει στην ανάπτυξή της.

Διαζύγιο και Διανομή Περιουσίας

Τι συμβαίνει στα περιουσιακά στοιχεία μετά το διαζύγιο;

Το διαζύγιο δεν σημαίνει αυτομάτως διαίρεση της περιουσίας στη μέση. Το κυπριακό δίκαιο δεν αναγνωρίζει το καθεστώς της κοινοκτημοσύνης, επομένως δεν υφίσταται αυτόματη διανομή 50/50. Αντίθετα, κάθε σύζυγος διατηρεί την κυριότητα των περιουσιακών στοιχείων στο όνομά του, με δυνατότητα διεκδικήσεων βάσει του άρθρου 14 του Ν. 232/1991 .

Για να επιτύχει μια τέτοια διεκδίκηση, ο σύζυγος που ζητά αποζημίωση πρέπει να αποδείξει:

1. Ότι ο άλλος σύζυγος απέκτησε την περιουσία κατά τη διάρκεια του γάμου.
2. Ότι συνέβαλε άμεσα ή έμμεσα στην αύξηση της αξίας της περιουσίας.
3. Το μέγεθος της συνεισφοράς του, το οποίο θα καθορίσει το ποσοστό που μπορεί να λάβει.

Για παράδειγμα, σε πρόσφατη υπόθεση που χειρίστηκε το γραφείο μας, το δικαστήριο επιδίκασε στη σύζυγο το 35% της επιχείρησης του συζύγου, καθώς αποδείχθηκε ότι είχε συμβάλει ενεργά στη διαχείριση και την επιτυχία της.

Χρέη και Υποχρεώσεις

Εάν τα χρέη δημιουργήθηκαν από κοινού, και οι δύο σύζυγοι μπορεί να παραμείνουν υπεύθυνοι για την αποπληρωμή τους ακόμα και μετά το διαζύγιο. Ωστόσο, τα χρέη που έχουν δημιουργηθεί στο όνομα ενός μόνο συζύγου θεωρούνται, κατά κανόνα, αποκλειστική του ευθύνη, εκτός εάν αποδειχθεί ότι ο άλλος σύζυγος ωφελήθηκε από αυτά.

Κληρονομικά Δικαιώματα Συζύγων στην Κύπρο

Έχει ο σύζυγος αυτοδίκαια κληρονομικά δικαιώματα;

Σύμφωνα με τον Περί Διαθηκών και Διαδοχής Νόμο (Κεφ. 195) , οι σύζυγοι έχουν κληρονομικά δικαιώματα, ακόμα και αν δεν υπάρχει διαθήκη. Ωστόσο, τα δικαιώματα αυτά εξαρτώνται από την ύπαρξη, ή μη, άλλων κληρονόμων:

• Αν ο θανών δεν έχει παιδιά, γονείς ή συγγενείς (έως τρίτου βαθμού), ο επιζών σύζυγος κληρονομεί ολόκληρη την περιουσία.
• Αν υπάρχουν παιδιά, ο επιζών σύζυγος κληρονομεί ίσο μερίδιο με κάθε παιδί.
• Αν δεν υπάρχουν παιδιά, αλλά υπάρχουν γονείς, αδέλφια ή συγγενείς έως τρίτου βαθμού, ο επιζών σύζυγος κληρονομεί το ήμισυ της περιουσίας.

Αλλοδαποί Υπήκοοι και Κανόνες Κληρονομιάς

Για αλλοδαπούς που είναι παντρεμένοι στην Κύπρο, ο Κανονισμός (ΕΕ) 650/2012 τους επιτρέπει να επιλέξουν το κληρονομικό δίκαιο της υπηκοότητάς τους. Αυτό σημαίνει ότι ένας αλλοδαπός κάτοικος Κύπρου μπορεί να επιλέξει την εφαρμογή της εθνικής του νομοθεσίας αντί του κυπριακού συστήματος αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής. Σημειώνεται ότι η Δανία, η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν εξαιρεθεί από αυτόν τον κανονισμό.

Προστασία Περιουσιακών Στοιχείων στον Γάμο

Προγαμιαία και Μεταγαμιαία Συμφωνητικά

Σε αντίθεση με πολλές άλλες δικαιοδοσίες, τα προγαμιαία συμφωνητικά δεν είναι νομικά δεσμευτικά βάσει του κυπριακού δικαίου. Τα δικαστήρια μπορούν να τα λάβουν υπόψη ως απόδειξη πρόθεσης, αλλά δεν υπερισχύουν των νομοθετικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων. Αντίθετα, τα μεταγαμιαία συμφωνητικά, που συνάπτονται μετά τον γάμο με σαφείς οικονομικούς όρους, έχουν αναγνωριστεί σε ορισμένες περιπτώσεις, παρά τη μη δεσμευτική φύση τους.

Καταπιστεύματα (Trusts) και Εταιρικές Δομές

Για την προστασία περιουσιακών στοιχείων από μελλοντικές αξιώσεις, ορισμένα άτομα χρησιμοποιούν Κυπριακά Καταπιστεύματα (Trusts) , τα οποία προσφέρουν ισχυρή περιουσιακή προστασία. Μόλις μια περιουσία μεταφερθεί σε ένα ορθά δομημένο Trust, παύει να θεωρείται μέρος της προσωπικής περιουσίας του συζύγου, περιορίζοντας έτσι τις αξιώσεις εναντίον της.

Βασικά Σημεία αυτής της Ανάλυσης:

1. Τα προγαμιαία περιουσιακά στοιχεία παραμένουν ξεχωριστά , εκτός αν συγχωνευθούν με συζυγική περιουσία.
2. Η συζυγική περιουσία δεν μοιράζεται αυτομάτως , αλλά ένας σύζυγος μπορεί να διεκδικήσει αποζημίωση εάν συνέβαλε στην αύξηση της αξίας της.
3. Το διαζύγιο δεν οδηγεί σε αυτόματη διαίρεση 50/50 , αλλά ο μη ιδιοκτήτης σύζυγος μπορεί να διεκδικήσει μέρος του πλούτου που συσσωρεύτηκε κατά τη διάρκεια του γάμου.
4. Τα κληρονομικά δικαιώματα είναι νομοθετικά κατοχυρωμένα , με τον επιζώντα σύζυγο να δικαιούται μέρος της περιουσίας, εκτός εάν εφαρμόζεται διαφορετικό νομικό καθεστώς.
5. Τα προγαμιαία συμφωνητικά δεν είναι δεσμευτικά, αλλά τα μεταγαμιαία συμφωνητικά και τα Trusts μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διαχείριση της περιουσιακής προστασίας.

Συμπέρασμα

Η κατανόηση του κυπριακού δικαίου που διέπει τον γάμο, την περιουσία και την κληρονομιά είναι απαραίτητη για την προστασία των περιουσιακών στοιχείων και τη διασφάλιση δίκαιων οικονομικών αποτελεσμάτων. Είτε κάποιος προχωρά σε γάμο, είτε εξετάζει το ενδεχόμενο διαζυγίου, είτε σχεδιάζει τη διαδοχή της περιουσίας του, η νομική συμβουλή είναι αναγκαία.

Το παρόν άρθρο παρέχεται αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς και δεν συνιστά νομική συμβουλή. Για εξατομικευμένες νομικές λύσεις, επικοινωνήστε με έμπειρο δικηγόρο στην Κύπρο.